Του Σάββα Π. Μαστραππά
Ο τρόπος που οι ανατολικές πολεμικές τεχνοτροπίες κωδικοποίησαν υπό μορφή χορογραφίας εκτεταμένα αποσπάσματα μαχητικών σεναρίων αποτελεί κατά την γνώμη μου παγκόσμιο «Πολιτιστικό μνημείο».
Τα παραδοσιακά kata αποτελούν την «γραμματική» την πραγματική ουσία του Karate-do. Τα kata είναι μήτρες όπου περικλείονται τόσο οι κινησιολογικές αρχές μια τεχνοτροπίας, κατά κύριο όμως λόγο προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανούς στην συλλογική μνήμη τρόπους μάχης και σενάρια συμπλοκών που στρέφονται εναντίον ενός ή περισσοτέρων αντιπάλων.
Ποιοι ήταν οι λόγοι που επέβαλαν την ανάγκη να κρύψουν πίσω από δυσνόητες και θεατρικές κινήσεις, άλλες δε φορές να συσκοτίσουν προβάλλοντας κάποια παραπλήσια τεχνική (στην ουσία παραπλανώντας), οι διαμορφωτές των πρώιμων εκδοχών των kata, τις περισσότερες φονικές τεχνικές;
Ήταν μόνο κάποιες έκρυθμες ιστορικές συνθήκες που το επέβαλλαν; Μήπως αυτό λειτούργησε απλά μέσα στα πλαίσια των καθιερωμένων πολιτιστικών συνθηκών των ανατολικών πολιτισμών όπου θα πρέπει οι γνώσεις να είναι μισοκρυμμένες; Διότι περιβαλλόμενες από αχλή μυστηρίου μπορούν να διατηρήσουν τον αρχικό τους ρομαντικό ενθουσιασμό αλλά ταυτόχρονα να αυτοπροστατευθούν και να διατηρήσουν μέσα από τις «κρυμμένες» τους εκδοχές την τεχνική υπεροχή απέναντι σε ανταγωνιστικές τεχνοτροπίες;
Στην προσπάθεια να φωτιστούν αυτές οι συσκοτισμένες πλευρές έγιναν και γίνονται αρκετές αξιόλογες προσπάθειες σε παγκόσμιο επίπεδο (υπάρχουν δε αρκετά κείμενα του γράφοντος και στην Ελληνική γλώσσα που κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση).
Με την απλή υπενθύμιση των ονομάτων των kata σ’ αυτό το κείμενο θέλουμε να δείξουμε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις μέσα από το όνομα μπορούμε να προσδιορίσουμε την γενική τεχνική στόχευση ενός συγκεκριμένου kata. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε τον αρχαίο υμών κυνικό Αντισθένη και το ρητό του «Αρχή σοφίας ή των ονομάτων επίσκεψις».
Taikyoku θα πει «πρώτη αιτία», υπάρχουν τρία Taikyoku kata στο Shotokan karate τα οποία είναι τα πρώτα που μαθαίνουν οι νέοι καρατέκα.
Τα πέντε Heian είναι «δημιουργήματα» του Itosu sensei και σημαίνουν «ήρεμος νους», η παλαιότερο τους ονομασία ήταν Pinan.
Τα Tekki kata, και έχουμε τρία Tekki, πήραν το όνομά τους από την στάση Kiba (στάση ιππασίας). Tekki λοιπόν σε μια ελεύθερη απόδοση μπορεί να σημαίνει «ιππεύοντας το άλογο» μια πιο ποιητική απόδοση τα χαρακτηρίζει ως «Σιδερένιο ιππότη».
Bassai ή Passai σημαίνει «καταλαμβάνω το οχυρό».
Ενώ Kanku «κοιτάζω τον ουρανό» ή «ατενίζω το κενό».
Empi θα πει «το πέταγμα του χελιδονιού» ή «ιπτάμενο χελιδόνι».
Το Jion υποδηλώνει λόγω του αρχικού γράμματος την προέλευση του kata από τον ναό των Σαολίν.
Ten No Kata, το kata αυτό αποτελείται από δύο αλληλοσυμπληρούμενα μέρη, το μπροστινό (Omote) και το ανάποδο (Ura) και σημαίνει το kata του σύμπαντος.
Hangetsu, η παλιά ονομασία του ήταν seishan (που είναι ο αριθμός 13 στην οκιναβέζικη διάλεκτο). Οι περισσότεροι μεταφράζουν το kata ως «μισοφέγγαρο», όνομα που μας παραπέμπει στους βηματισμούς του kata. Το όνομα seishan θα μπορούσε να είναι μια αναφορά στον κύκλο των 13 ημερών των φάσεων του φεγγαριού άρα «μισός μήνας / φεγγάρι».
Gankaku σημαίνει «Γερανός καθισμένος στον βράχο».
Jitte ή Jutte μεταφράζεται σε «Δέκα χέρια» ή «Δέκα μάχες».
Meikyo (η παλιά ονομασία του είναι Rohaiπου σημαίνει «Λευκός Ερωδιός») όμως όπως γράφεται το kata στα ιδεογράμματα kanji μπορεί να αποδοθεί ως «φωτεινός καθρέφτης».
Το kata Ji’ in σημαίνει «Έλεος και ευγένεια».
Chinte σημαίνει «παράξενο χέρι» ή «Κινέζικο χέρι».
Κάποια από τα kata χαρακτηρίζονται – παίρνουν το όνομά τους από τον αριθμό των βημάτων που έχουν όπως το Nijushiho που σημαίνει «24 βήματα» και το Gojushiho που είναι «54 βήματα».
Sochin, το όνομα του kata θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «Μεγαλοπρεπής καταστολή» ή «Ενεργητική ηρεμία».
Wankan μεταφράζεται ως «Κορώνα του βασιλιά».
Τέλος το δημοφιλές kata Unsu μεταφράζεται ως «Χέρια όπως τα σύννεφα».
Οι εκδοχές Dai και Sho που έχουν κάποια από τα kata (π.χ. Bassaidai – Bassaisho ή kankudai – kankusho κ.ά.) μας παραπέμπουν σε δύο εκδοχές του ίδιουkata. Η μία εκδοχή χαρακτηρίζεται ως μεγάλη (Dai) και η άλλη μικρή (Sho).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Το μικρό αυτό κείμενο γράφτηκε για τις ανάγκες του σεμιναρίου: «Όλα τα kata του shotokan karate» στο οποίο δίδαξε ο αρθρογράφος στις 30 Ιουνίουκαι 1η Ιουλίου 2018 στην Αθήνα.
(2) Μια εκτενής πρόταση για βιβλιογραφία γύρω από τα kata του shotokan karate μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος στο βιβλίο του Σ. Μαστραππά «Shotokan – Fudokan Karate-do. Από τη λευκή ζώνη στο 5ο DAN» (Αθήνα 2017) στις σελίδες 67-69.
(3) Μια εκτενής αναφορά στα kata και της ιστορίας τους (της πληρέστερης που έγινε μέχρι στιγμής στην Ελλάδα) μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος στις Πανεπιστημιακές σημειώσεις του Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (τμήμα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού) κ. Γιώργου Ζαγγελίδη: «Εισαγωγή στο Καράτε Shotokan Ryu» (Θεσσαλονίκη 2008) στις σελίδες 93-107.