Ο Morihei Ueshiba, ιδρυτής του Aikido, μετακόμισε στο Τόκιο, το 1926, μετά από πρόσκληση του ναύαρχου του Αυτοκρατορικού Ναυτικού, Takeshita Isamu. Ο επιχειρηματίας Umeda Kiyoshi παραχώρησε μέρος του σπιτιού του στην περιοχή Aizumi-cho της συνοικίας Yotsuya, για να χρησιμοποιηθεί από τον Ueshiba ως κατοικία και dojo. Την ίδια περίοδο, η οικογένεια του Ueshiba παρέμενε στην περιοχή Ayabe. Τον ακολούθησαν στο Τόκιο μόλις τον Σεπτέμβρη του 1927 και λίγο αργότερα, μετακόμισε σε άλλο σπίτι, το οποίο παραχώρησε δωρεάν ο πλούσιος βιομήχανος Morimura Ichizaemon, στην περιοχή Shinagawa. Το σπίτι χρησιμοποιήθηκε και ως dojo. Το 1927, ο Yamamoto Kiyoshi επέτρεψε στον Morihei Ueshiba να νοικιάσει ένα μικρό τριώροφο σπίτι στην περιοχή Shirokane, στη Shiba, με ενοίκιο 25 yen μηνιαίως. Η προπόνηση όμως γινόταν αλλού, στην δευτερεύουσα κατοικία του Duke Tsushima, σε ένα χώρο που μετατράπηκε σε μεγάλο dojo που περιλάμβανε 100 tatami. Εκείνη την περίοδο πολλοί αξιωματικοί και υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης έγιναν μαθητές του Ueshiba. Το 1928, η οικογένεια Ueshiba αναγκάστηκε να μετακομίσει ακόμη μία φορά σε ένα οίκημα που τους παραχώρησε ο Katsuji Utsumi στο Tsunamachi Mita, στη Shiba, όπου ιδρύθηκε ταυτόχρονα και σχολή. Στη συνέχεια, νοίκιασαν για 85 yen το μήνα ένα σπίτι στην περιοχή Kurumamachi, Shiba το οποίο ανήκε σε έναν απόστρατο αντιπλοίαρχο του αυτοκρατορικού ναυτικού, τον Matsushita. Το σπίτι ήταν πολύ μικρό και ο χώρος που χρησιμοποιούνταν για dojo είχε μόνο 8 tatami, αναγκάζοντας τους ασκούμενους που ήταν αρκετοί σε αριθμό, να προπονούνται με τη σειρά. Η σχολή άλλαξε για ακόμη μία φορά τοποθεσία το 1930 για να καταλήξει στην γειτονία Meijirodai, όπου πλέον υπήρχε η ευκαιρία να κατασκευαστεί ένα καινούριο, μόνιμο dojo. Στο dojo του Meijiro ήταν όπου επισκέφτηκε τον Morihei Ueshiba ο Jigoro Kano, ιδρυτής του Kodokan judo.
Ίδρυση του Kobukan
Λόγω του ολοένα και αυξανόμενου αριθμού νέων μαθητών, ήταν επιτακτική ανάγκη να βρεθεί ένας πιο κατάλληλος χώρος για προπόνηση. Με την βοήθεια υποστηρικτών και υψηλόβαθμων στελεχών της κυβέρνησης, και ιδίως του Ναυάρχου Takeshita, ο ιδρυτής κατάφερε το 1931 να ιδρύσει μια σχολή αφιερωμένη στην καθημερινή εξάσκηση του aikido, στη συνοικία Walamatsu-cho, της περιοχής Ushigome (γνωστή πλέον ως Shinjuku). Ήταν ο Hattori, ο διαχειριστής των κτημάτων της οικογένειας Ogasawara, που διευκόλυνε την πώληση μιας από τις κατοικίες τους, η γη της οποίας θα χρησίμευε για την κατασκευή του Hombu Dojo.
Το τελικό ξύλινο κτήριο κάλυπτε 120 τετραγωνικά μέτρα ή 80 tatami και ονομάστηκε Kobukan (皇武館道場, αυτοκρατορική αίθουσα πολεμιστών). Όταν τελείωσε, το κτήριο λειτουργούσε ως οικία για την οικογένεια Ueshiba καθώς και για 20 uchi deshi. Το πρόγραμμα διδασκαλίας περιλάμβανε δύο μαθήματα το πρωί και τρία μαθήματα το απόγευμα, καθώς και ώρες ελεύθερης προπόνησης ενδιάμεσα. Λόγω της εντατικής προπόνησης στα μαθήματα αλλά και την παρουσία προχωρημένων μαθητών από άλλες τέχνες, η σχολή έγινε γρήγορα γνωστή ως “Hell Dojo of Ushigome”. Επρόκειτο για μια χρυσή εποχή για το aikido κατά την οποία άνοιξαν κι άλλες σχολές στο Τόκιο και την Οσάκα. Η τέχνη που δίδασκε ο Ueshiba αρχικά ονομαζόταν Aiki-jujutsu μετά Aiki-bujutsu, κι αργότερα Aiki-budo.
Uchi Deshi
Ο όρος uchi deshi (内弟子), κυριολεκτικά σημαίνει “εσωτερικός μαθητής”. Στο aikido, αυτός ο όρος αναφέρεται μόνο στους μαθητές που έζησαν στο dojo μαζί με τον Morihei Ueshiba ή ακόμα και με τον Kisshomaru Ueshiba. Υπό αυτούς τους όρους, οι τελευταίοι εσωτερικοί μαθητές ήταν οι Kazuo Chiba, Mitsunari Kanai, Saotome Mitsugi και Yutaka Kurita. Με την ίδρυση της νέας σχολής, ο Doshu, δεν έμενε πια μέσα στη σχολή αλλά σε ένα σπίτι, δίπλα. Έκτοτε, ο όρος sumikomi shidoin (住み込み指導員, εσωτερικός εκπαιδευτής), αντικατέστησε τον όρο uchi deshi.
Δημιουργία του Kobukai
Η διαχείριση των οικονομικών και των δραστηριοτήτων του Morihei. στο Τόκιο, κατέστησε αναγκαία τη δημιουργία ενός διαχειριστικής φύσεως σώματος και για τον λόγο αυτό, το 1939, αρκετοί από τους βασικούς υποστηρικτές του τον βοήθησαν να ιδρύσει στις 30 Απριλίου του 1940, το Zaidan Hojin Kobukai (財団法人皇武会), μια μη κερδοσκοπική δομή. Η επίσημη έγκριση δόθηκε από τον Tomosue Yoji, έναν αξιωματούχο του Υπουργείου Υγείας. Μεγάλος ευεργέτης στάθηκε και ο επιχειρηματίας Miyazaka Shozo, ο οποίος δώρισε 20.000 yen στο ίδρυμα. Ο πρώτος πρόεδρος του ιδρύματος δεν ήταν άλλος από τον Ναύαρχο Takeshita και αντιπρόεδρος ο στρατηγός Katsura Hayashi. Το διοικητικό συμβούλιο περιλάμβανε και τους Fumimaro Konoe, Toshitame Maeda, Godo Takuo, Kinya Fujita, Kozaburo Okada, Kenji Tomita και Kenzo Futaki.
Αργότερα το 1942, το aikido απέκτησε το τελικό του όνομα. Ωστόσο, αυτό δεν αποτέλεσε καρπό της φιλοσοφίας του ιδρυτή σχετικά με το πώς θα ονομάσει την τέχνη του, αλλά περισσότερο μια γραφειοκρατική απόφαση η οποία ελήφθη από τον οργανισμό πολεμικών τεχνών της Ιαπωνίας Dai Nippon Butokukai (大日本武徳会), με σκοπό να οριστικοποιήσει το όνομα της τέχνης, βασίζοντας το στη λογική που ακολουθήθηκε και για το judo, το karate-do και το kendo. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε ως όρος-ομπρέλα για διάφορες μορφές jujutsu, συμπεριλαμβανομένης μεταξύ άλλων και της τέχνης του Ueshiba.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Καθώς οι Ιάπωνες εντείνουν τις πολεμικές τους προσπάθειες, οι περισσότεροι μαθητές του Ueshiba στρατολογήθηκαν και οι δραστηριότητες στη σχολή σταδιακά μειώθηκαν. Αυτή η περίοδος συνέπεσε με την παραμονή του Morihei στο Ibaraki. Όσο οι μάχες εντείνονταν, οι δραστηριότητες στη σχολή σταμάτησαν τελείως κι άρχισε να χρησιμοποιείται ως καταφύγιο για τις οικογένειες που έχασαν τα σπίτια τους λόγω των συχνών βομβαρδισμών των Αμερικανών. Το Kobukan ήταν το μόνο κτήριο στην περιοχή που άντεξε στους βομβαρδισμούς, κυρίως χάρη στις προσπάθειες του δεύτερου Doshu, Kisshomaru Ueshiba, γιο του ιδρυτή, που παρέμεινε στο Τόκιο καθόλη τη διάρκεια του πολέμου, ύστερα από αίτημα του πατέρα του και ο οποίος ρίσκαρε τη ζωή του αρκετές φορές στην προσπάθεια του να σβήσει τις φωτιές στην οροφή. Μετά το τέλος του πολέμου (15 Αυγούστου 1945), το ίδρυμα Kobukai διαλύθηκε, μετά από την απόφαση του στρατηγού MacArthur να αναστείλει την εξάσκηση στις πολεμικές τέχνες. Κατά τα επόμενα χρόνια, η επίσημη διοίκηση του aikido και ο Kisshomaru, ο Dojo-cho, εγκαταστάθηκαν στην Iwama σε μια προσπάθεια να επιβιώσει η τέχνη σε ένα απομονωμένο μέρος, μακριά από τον εξονυχιστικό έλεγχο των κατακτητών. Για ένα διάστημα, το κτήριο του Kobukan χρησιμοποιήθηκε από τους κατακτητές ακόμα και ως αίθουσα χορού. Ο Kisshomaru έπρεπε να δείξει μεγάλη υπομονή κατά την αντιμετώπιση των ζημιών και της λεηλασίας, αλλά και με τους πρόσφυγες καθώς ο τελευταίος έφυγε από το dojo το 1955.
Ίδρυση του Aikikai
Ο Kisshomaru επέστρεψε στο Τόκιο το 1948 όπου και εργάστηκε ως ταμίας για την εταιρία Osaka Shoji, προκειμένου να θρέψει την οικογένεια του, να υποστηρίξει οικονομικά τη λειτουργία της σχολής και για να εξασφαλίσει τα προς το ζην για τους μαθητές που ζούσαν στην σχολή. Κάθε αρχή και δύσκολη όμως και η σχολή δεν προσέλκυσε πολλούς μαθητές. Παρά τις δυσκολίες, από την αρχή γίνονταν τουλάχιστον τρία μαθήματα την ημέρα, με τον Kisshomaru να διδάσκει το πρώτο στις 6.30 το πρωί και το τελευταίο στις 6.30 το απόγευμα. Μάλιστα έπρεπε κάποιες φορές να αφήνει τη δουλειά του για να διδάξει το απογευματινό μάθημα επειδή δεν υπήρχε κανένας άλλος για να το αναλάβει. Εκείνη την περίοδο, η οροφή δεν είχε ακόμα επισκευαστεί και η σχολή χωριζόταν με παραβάν σε δύο χώρους προκειμένου ο χώρος της προπόνησης να είναι διαφορετικός από αυτόν που ζούσαν οι πρόσφυγες.
Οι υπεύθυνοι του παλιού ιδρύματος Kobukai, αποφάσισαν ότι έπρεπε οι προσπάθειες τους για μία ακόμη φορά να αναγνωριστούν από την κυβέρνηση και χάρη στις προσπάθειες και τη δουλειά των Kisshomaru Ueshiba, Kinya Fujita, Katsuzo Nishi, Seiichi Seko και Koshi Nakayama, το ίδρυμα Aikikai (財団法人合気会, Zaidan hojin Aikikai) αναγνωρίστηκε επίσημα από το Υπουργείο Παιδείας στις 9 Φεβρουαρίου του 1948 και επανέφερε επίσημα την εξάσκηση του aikido στην Ιαπωνία μετά από χρόνια λήθαργου.
Μάλιστα η κυβέρνηση πρότεινε την προσωρινή μετακίνηση της διεύθυνσης του Hombu dojo στην περιοχή Iwama, κυρίως για να μην υπάρξουν τριβές με τις δυνάμεις κατοχής στη χώρα. Το 1948, το όνομα της κύριας σχολής έγινε “Aikido Hombu Dojo of the Aikikai Foundation” και επέστρεψε στο Τόκιο το 1953.
Το 1950 ξεκίνησε η έκδοση της Aikikai-ho, της εφημερίδας του ιδρύματος, η οποία συνεχίζει να εκδίδεται ακόμη και σήμερα με την μορφή του Aikido Shinbun (ψηφιακά σε DVD). Την ίδια περίοδο, ο O’Sensei ξεκίνησε ο ίδιος να παραδίδει συχνά μαθήματα στο Τόκιο κατά τις επισκέψεις του εκεί. Η σχολή πλέον λειτουργούσε υπό την καθοδήγηση του Kisshomaru, ο οποίος άνοιξε τις πόρτες της σχολής και σε μαθητές μη ιαπωνικής καταγωγής. Το 1955, το Hombu dojo φιλοξένησε για τρία χρόνια τον πρώτο ξένο εσώκλειστο μαθητή, τον Γάλλο André Nocquet. Ο Nocquet αποδείχτηκε πολύ χρήσιμος για την εξέλιξη του aikido στην Ιαπωνία αλλά και στο εξωτερικό, λόγω των γνωριμιών που είχε σε ξένες πρεσβείες. Ο δεύτερος ξένος εσώκλειστος μαθητής ήταν ο Αμερικανός Terry Dobson και ακολούθησαν πολλοί άλλοι, όπως ο Henry Kono από τον Καναδά και ο Alan Ruddock από την Ιρλανδία. Το 1963, ο Αμερικανός αστροναύτης John Glenn επισκέφτηκε τη σχολή και γνώρισε τον Morihei Ueshiba.
Κατασκευή της νέας σχολής
Η ανάπτυξη του aikido συνεχίστηκε παρά το χάος της μεταπολεμικής περιόδου και ο αριθμός των μαθητών αυξανόταν σταθερά. Κοντά στο 1955, τα μαθήματα αυξήθηκαν από τρία την ημέρα σε πέντε και τα Κυριακάτικα μαθήματα ξεκίνησαν περίπου το 1965. Το 1967, η ξύλινη σχολή καταστράφηκε για να ανοίξει ο δρόμος για την κατασκευή ενός μοντέρνου τριώροφου, τσιμεντένιου κτηρίου, το οποίο επίσημα άνοιξε τις πόρτες του στις 2 Ιανουαρίου του 1968.
Το μέρος όπου κάποτε στεκόταν το Kobukan, έγινε το σπίτι της οικογένειας Ueshiba και η σχολή μεταφέρθηκε σε διπλανό οικόπεδο. Τον ίδιο χρόνο, δημιουργήθηκε το aikido gakko (合気道学校, σχολή aikido) και το Hombu dojo αναγνωρίστηκε από την Μητροπολιτική Κυβέρνηση της πόλης του Τόκιο ως η μόνη σχολή που διδάσκει aikido.
Σήμερα, η σχολή προσφέρει διάφορα μαθήματα, για αρχάριους, προχωρημένους αλλά και για πιο έμπειρους ασκούμενους. Ειδικά, ξεχωριστά μαθήματα για αρχάριους και γυναίκες ξεκίνησαν το 1970. Το κτήριο εκσυγχρονίστηκε το 1973 με την προσθήκη τέταρτου και πέμπτου ορόφου, αυξάνοντας τον χώρο εξάσκησης σε 380 τετραγωνικά μέτρα (250 τατάμι) κατανεμημένα σε τρία dojo. Ο κύριος χώρος προπόνησης όπου γίνονταν τα μαθήματα προχωρημένων είχε 105 τατάμι (162 τ.μ.), ο δεύτερος χώρος 72 τατάμι (112 τ.μ.) και ο τρίτος χώρος 42 τατάμι (65 τ.μ.).
Το 1975, προστέθηκαν μαθήματα για παιδιά και το 1985, ακολουθώντας την εισαγωγή της πενθήμερης εργασίας στην Ιαπωνία τα μαθήματα του Σαββάτου και της Κυριακής διευρύνθηκαν. Το 1994, δημιουργήθηκε μια αίθουσα συνεδριάσεων και μια αίθουσα με αρχειακό υλικό στον τρίτο όροφο της κατοικίας των Ueshiba. Στην αίθουσα συνεδριάσεων πραγματοποιούνταν οι συναντήσεις του διοικητικού συμβουλίου του Aikikai και της Ομοσπονδίας του Aikido στην Ιαπωνία, ενώ το αρχείο ήταν για την επίδειξη προσωπικών αντικειμένων καθώς και των έργων καλλιγραφίας του ιδρυτή. Αυτές οι προσθήκες έγιναν κυρίως για να ενισχύσουν το κύρος του Hombu dojo ως κέντρο του aikido.
Σύμφωνα με το Hombu dojo, στόχος είναι η ενίσχυση και ανάπτυξη του aikido υπό την καθοδήγηση του Doshu, Moriteru Ueshiba, και με τη βοήθεια μιας ομάδας εκπαιδευτών, που συνεργάζονται για να καλύψουν τις προσδοκίες των ασκούμενων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Μαθήματα και εκδηλώσεις που γίνονται στο Hombu dojo
Στην εποχή μας, πάνω από 500 άτομα μπορούν καθημερινά να προπονηθούν από τις 6 το πρωί μέχρι τις 8 το απόγευμα και οι τρεις χώροι της σχολής χρησιμοποιούνται εντατικά κατά την διάρκεια της ημέρας. Διδάσκουν πάνω από τριάντα επαγγελματίες εκπαιδευτές πλήρους απασχόλησης, οι οποίοι είναι από επίπεδο 2ου έως 9ου dan, ενώ τα βασικά μαθήματα πραγματοποιούνται υπό την καθοδήγηση δασκάλων 6ου dan και άνω.
Πέρα από τα κανονικά μαθήματα, γίνονται και ειδικά εποχικά μαθήματα, όπως το shochugeiko (暑中稽古, καλοκαιρινή προπόνηση, η οποία πραγματοποιείται προς τα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου) και το kangeiko (寒稽古, χειμωνιάτικη προπόνηση, που πραγματοποιείται προς τα τέλη Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου). Η διάρκεια και των δύο είναι δέκα ημέρες και οι μαθητές που παρακολουθούν έστω και ένα μάθημα την ημέρα κατά τη διάρκεια τους, λαμβάνουν πιστοποιητικό παρακολούθησης.
Την παραμονή Πρωτοχρονιάς από τις 23.30 μέχρι τις 00.30, ο Doshu, ο επικεφαλής του Aikikai, διενεργεί το etsunengeiko (越 稽古, τελευταία προπόνηση του χρόνου), ένα ιδιαίτερο μάθημα, όπου μαζεύονται πάνω από 200 μέλη για να προπονηθούν στο μεγάλο χώρο του τρίτου ορόφου. Κατά την διάρκεια του naorai (直会, επίσημο δείπνο) που ακολουθεί, ο Doshu εκφωνεί λόγο και μετά όλοι οι παρευρισκόμενοι γιορτάζουν τον νέο χρόνο καταναλώνοντας το σάκε και το φαγητό που προηγουμένως είχαν προσφέρει στους θεούς.
Τέλος, το Kagamibiraki (鏡開き, άνοιγμα του καθρέπτη), η τελετή για τον νέο χρόνο που περιλαμβάνει το σπάσιμο του mochi (κέικ ρυζιού), την Κυριακή της δεύτερης εβδομάδας του Ιανουαρίου. Περίπου χίλιοι ασκούμενοι από όλη την Ιαπωνία μαζεύονται και γεμίζουν τους τρεις ορόφους της σχολής. Σε αυτή την εκδήλωση, ο Doshu, κάνει μια παρουσίαση ως προσφορά στους θεούς. Επίσης, ανακοινώνονται οι ετήσιες προαγωγές των Dan και πραγματοποιείται μια τελετή όπου δίνονται τα πτυχία στους ανώτερους ασκούμενους και εκπαιδευτές από τον Doshu.