Τί είναι τα taiko;
“Taiko” είναι η ιαπωνική λέξη που περιγράφει έναν ιαπωνικό τρόπο επίκρουσης των τυμπάνων, ένα συγκρότημα με τύμπανα, μουσική τυμπάνων καθώς και το ίδιο το τύμπανο. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στα σχήματα και τα μεγέθη των taiko, τα οποία αναπτύχθηκαν στη διάρκεια της μακράς ιαπωνικής ιστορίας, δίπλα σε διάφορες άλλες παραδοσιακές μορφές τέχνης όπως οι μορφές θεάτρου Noh και Kabuki, το Kyo-gen (κωμικό θέατρο) και η Nagauta (παραδοσιακή ιαπωνική μουσική που συνοδεύει το θέατρο Kabuki). Ιδίως τώρα η λέξη “Wadaiko” αναφέρεται σε taiko ιαπωνικής προέλευσης. Πρόκειται για σύνθετη λέξη που αποτελείται από το “wa”(ιαπωνικός) και το “daiko” (μια κατάληξη της λέξης “taiko”). Το συνθετικό “daiko” εμφανίζεται συχνά σε σύνθετες λέξεις σχετικές με τα taiko και μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Το σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι το “daiko” είναι απλώς μια κατάληξη που στην πράξη έχει την ίδια σημασία με το “taiko”. Η λέξη “taiko” αναφέρεται επίσης συχνά σε ένα στυλ συγκροτήματος “Kumi-Daiko”, με σχετικά σύντομη ιστορία, η οποία δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1950, από ορισμένες ομάδες taiko όπως οι Osuwa-daiko και Za Ondekoza.
Η γέννηση των taiko
Δεδομένου ότι τα κρουστά μουσικά όργανα, σε γενικές γραμμές, αποτελούν τα πιο “πρωτόγονα” μουσικά όργανα σε μια κοινωνία, τα taiko υπήρξαν και χρησιμοποιήθηκαν περισσότερα από 2.000 χρόνια πριν. Σύμφωνα με κάποιες αρχαιολογικές και ανθρωπολογικές έρευνες, οι αρχαίοι κάτοικοι της περιόδου Jyomon χρησιμοποιούσαν ήδη τύμπανα ως μέσο επικοινωνίας ή σε θρησκευτικά τελετουργικά. Ωστόσο, εκτιμάται ότι η επίκρουση που χρησιμοποιούσαν ήταν αρκετά διαφορετική σε σχέση με αυτές που χρησιμοποιούνται σήμερα.
Με δεδομένο ότι τα taiko που χρησιμοποιούνται σήμερα μοιάζουν με αυτά της Κίνας και της Κορέας, κατά πάσα πιθανότητα, τα αρχαία taiko πιθανότατα έφτασαν στην Ιαπωνία από κάπου από την ασιατική ήπειρο, συμπεριλαμβανομένης έως και της Ινδίας. Η μουσική της υπόλοιπης ηπείρου έφτασε στις ιαπωνικές ακτές, περίπου τον 5ο-6ο αιώνα, μαζί με τα κύματα της κινέζικης και κορεάτικης πολιτισμικής επιρροής, που βασιζόταν στον Βουδισμό. Όταν το 702, θεσπίστηκε το Taiho Ritsuryo (Κώδικας Taiho), το παλαιότερο σύνταγμα της Ιαπωνίας, το τμήμα της μουσικής της αυτοκρατορικής αυλής εγκαταστάθηκε στο αυτοκρατορικό παλάτι. Το τμήμα αυτό κληροδοτείται άμεσα έως και σήμερα και τιμάται ως σημαντικό στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Διάφορα είδη taiko όπως τα San-no-tsuzumi, Furi-tsuzumi, Dadaiko, Tsuri-daiko, Ninai-daiko, Kakko, Kaiko και ikko χρησιμοποιούνται στη μουσική που παίζεται στην αυτοκρατορική αυλή. Το στυλ που ακολουθείται λέγεται ότι είναι αυτό που προέρχεται από τις απαρχές της μουσικής taiko που γνωρίζουμε σήμερα.
Αφότου η τάξη των samurai κέρδισε περισσότερη εξουσία, ήδη από την αρχή της περιόδου Kamakura, το 1192, έκανε την εμφάνισή του ένα νέο πολιτισμικό κίνημα που έδινε έμφαση στο ιαπωνικό εθνικό στοιχείο. Πολλές πρωτότυπες μορφές τέχνης γεννήθηκαν κατά την περίοδο της φεουδαρχικής Ιαπωνίας, απαλλαγμένες πια από την κινέζικη και κορεάτικη πολιτισμική επιρροή. Για παράδειγμα, μια παράσταση θεάτρου Noh δημιουργήθηκε την περίοδο Muromachi (1336-1573), μια πολύ γνωστή παράσταση Kabuki αναδύθηκε και έγινε γρήγορα πολύ δημοφιλής την περίοδο Edo (1603-1867) ενώ το ίδιο ισχύει και για τη μουσική Nagauta. Τα taiko έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτές τις μορφές τέχνης καθώς λειτουργούσαν συμπληρωματικά, ενώ σταδιακά παρατηρήθηκε διαφοροποίηση ως προς το μέγεθος και το σχήμα τους. Επιπλέον, η ανάπτυξη και άλλων μουσικών οργάνων όπως τα shamisen, koto και shakuhachi επηρέασαν με τη σειρά τους τη διαμόρφωση αυτών των μορφών τέχνης που στις μέρες μας εντάσσονται στις παραδοσιακές. Παρόλο που η δυτική μουσική είναι αυτή που κυριαρχεί στη σύγχρονη Ιαπωνία, ο τρόπος επίκρουσης των taiko κληροδοτείται εδώ και γενιές μέσω του συστήματος iemoto (σύστημα διδασκαλίας μιας παραδοσιακής ιαπωνικής τέχνης από έναν Δάσκαλο).
Περαιτέρω, τα taiko πάντοτε χρησιμοποιούνταν επίσης σε θρησκευτικές τελετές ή τοπικά φεστιβάλ, ενώ πολύ συχνά τα βρίσκει κανείς και σε σιντοϊστικά ιερά ή βουδιστικούς ναούς, ένα στοιχείο που δείχνει ότι τα taiko είναι στενά συνδεδεμένα με τη θρησκεία.
Οι αρχαίοι λαοί ένιωθαν ίσως την παρουσία του θεϊκού στοιχείου στον βροντερό ήχο των taiko, τα οποία λειτουργούσαν και ως μέσο καθαγιασμού.
Συνήθως στις ειδικές περιστάσεις, οι άντρες που θα έπαιζαν τα taiko καθορίζονταν από τον ιερέα. Διαφορετικά, οι καθημερινοί άνθρωποι απολάμβαναν χορούς υπό τη συνοδεία taiko σε θρησκευτικές τελετές και τοπικά φεστιβάλ, που διατηρούνται ακόμη και σήμερα, όπου πραγματικά αξίζει κανείς να παρακολουθήσει τις μοναδικές παραστάσεις taiko!
Taiko men drummers
Σύγχρονη ιστορία των taiko
“Kumi-daiko” σημαίνει κατά λέξη ένα συγκρότημα taiko που αποτελείται από διαφορετικά taiko. Όλως περιέργως, το στυλ Kumi-daiko εφευρέθηκε τη δεκαετία του 1950 από ένα και μοναδικό άτομο, παρόλο που τα taiko έχουν καθεαυτά μακρόχρονη παράδοση και ιστορία. Ο Daihachi Oguchi, ιδρυτής του Osuwa Daiko, δημιούργησε το στυλ Kumi-Daiko, το 1951. Ο ίδιος ήταν ντράμερ της μουσικής τζαζ και μια μέρα του ζητήθηκε να ερμηνεύσει μια παλιά παρτιτούρα μουσικής taiko για το ιερό Osuwa, το οποίο χτιστεί πάνω σε μια παλιά αποθήκη. Η παρτιτούρα ήταν γραμμένη με μια παλιά, παραδοσιακή σημειογραφία και αρχικά δεν μπορούσε να την καταλάβει. Ευτυχώς όμως, μπόρεσε να βρει έναν γέροντα που είχε ερμηνεύσει τον συγκεκριμένο τόνο, οπότε τελικά τα κατάφερε κι ο ίδιος. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο ίδιος κινούνταν στο χώρο της μουσικής τζαζ, το μοτίβο του ρυθμού τού φάνηκε υπερβολικά απλοϊκό κι αναρωτήθηκε γιατί οι άνθρωποι δεν έπαιζαν μαζί taiko. Τότε, γεννήθηκε στο μυαλό του μια εκπληκτική ιδέα και τον έκανε να αποφασίσει να καινοτομήσει σε σχέση με την παράδοση: αντλώντας έμπνευση από ένα δυτικό σετ ντραμς, σχημάτισε μια ομάδα όπου καθένας έχει ένα διαφορετικό taiko μπροστά του: με λίγα λόγια δηλαδή μετέτρεψε την ομάδα σε ένα σετ ντραμς! Ένα Shime-daiko με μεγάλη ένταση έδινε το βασικό ρυθμό όπως ακριβώς κάνει κι ένα ταμπούρο. Ένα έντονο Nagado-daiko πρόσθετε τόνους παρόμοιους με αυτούς μιας γκρανκάσας. Η πρόθεσή του πέτυχε τον σκοπό της κι αυτή η εφεύρεση σηματοδότησε μια νέα εποχή που άλλαξε τη μουσική taiko για πάντα.
Μετά το Osuwa Daiko, ήρθε το 1959 και το Yushima Tenjin Sukeroku Daiko, το οποίο άντλησε περισσότερο από το στυλ Edo-bayashi. Αποτελούνταν από τέσσερα μέλη, τους Yoshihira Ishikawa, Yutaka Ishikawa, Seido Kobayashi και Motoei Onozato. Τα χαρακτηριστικά του συγκροτήματος αυτού είναι η ταχύτητα, η δυναμική επίκρουση και η μοναδική χορογραφία. Αργότερα, η ομάδα χωρίστηκε στα δύο, το Yushima Tenjin Sukeroku Daiko και το Oedo Sukeroku Daiko που ιδρύθηκε από τον Seido Kobayashi.
Ένα ακόμη ιστορικό συγκρότημα γεννήθηκε το 1969: ήταν το Za Ondekoza. Ο Tagayasu Den ίδρυσε το συγκρότημα στο νησί Sado που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της ιαπωνικής θάλασσας. Το συγκρότημα αυτό διέφερε από όλα τα υπόλοιπα που είχαν σχηματιστεί ως τότε καθώς τα μέλη του δεν κατάγονταν από το νησί αλλά είχαν έρθει από κάθε γωνιά της Ιαπωνίας. Μάλιστα κάποιοι, μεταξύ των μελών, ήταν νέοι που δυσκολεύτηκαν με τη ζωή στη μεγάλη πόλη. Ζούσαν όλοι μαζί, καλλιεργούσαν τα χωράφια και έτρεχαν κάθε μέρα μια μαραθώνια απόσταση. Η αυστηρή σωματική άσκηση φαινόταν να αποτελεί το δόγμα του συγκροτήματος ώστε να παράγουν καλό ήχο. Το 1975, όταν έδωσαν μια εκπληκτική παράσταση taiko επί σκηνής αφού είχαν πρώτα ολοκληρώσει τον Μαραθώνιο της Βοστώνης εξέπληξαν πραγματικά ολόκληρο τον κόσμο. Οι Za Ondekoza θεωρήθηκαν το πρώτο ιαπωνικό συγκρότημα που διέδωσε τη μουσική taiko σε όλον τον κόσμο. Το 1981, η ομάδα χωρίστηκε στους Kodo, που αποτελούνται από τα αρχικά μέλη του Za Ondekoza και τους νέους Za Ondekoza, που σχηματίστηκε από τον Den. Πλέον, οι Kodo είναι το πιο διάσημο συγκρότημα taiko και ταξιδεύει συνεχώς σε όλον τον κόσμο.
Παράσταση με τύμπανα taiko
Tα taiko σε τοπικές εκδηλώσεις
Η περίοδος μεταξύ της δεκαετίας του 1970 και του 1990, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η περίοδος της Αναγέννησης για τη μουσική taiko στην Ιαπωνία. Οι δραστηριότητες των Osuwa Daiko και άλλων πρώιμων συγκροτημάτων kumi-daiko κατά τη δεκαετία του 1960 καθώς και η παράσταση taiko στους Ολυμπιακούς του Τόκιο, το 1964, πυροδότησαν μια απίστευτη άνθηση των taiko, κατά τις επόμενες δεκαετίες. Οι άνθρωποι άρχισαν να δίνουν περισσότερη προσοχή στην τοπική πολιτιστική κληρονομιά τους, η οποία σιγά σιγά είχε αρχίσει να ατονεί. Πολλές δημοτικές οργανώσεις ανέλαβαν δράση για τη διατήρησή της και ως αποτέλεσμα, παντού στην Ιαπωνία, δημιουργήθηκαν πολλές hozonkai (δημοτικές οργανώσεις διατήρησης του πολιτισμικού στοιχείου). Επιπλέον, κατά τη δεκαετία του 1980, η κυβέρνηση προώθησε επίσης τέτοιες δράσεις επενδύοντας σημαντικά ποσά με τη μορφή επιχορηγήσεων, με αποτέλεσμα έκτοτε να έχουν σχηματιστεί περίπου 4.000 συγκροτήματα taiko.
Πρόσφατα, έγινε και μια σημαντική αναθεώρηση στην εκπαίδευση: η μουσική εκπαίδευση στην Ιαπωνία είχε επικεντρωθεί στη δυτική κλασική μουσική και παρέβλεπε την παραδοσιακή ιαπωνική μουσική. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 2002 απαιτούσε τα σχολεία να χρησιμοποιούν παραδοσιακά, ιαπωνικά μουσικά όργανα, συμπεριλαμβανομένων των taiko ως εκπαιδευτικό υλικό. Το σίγουρο είναι ότι η νέα γενιά θα επαναφέρει τη μουσική taiko στον 21ο αι.
Nezu Shrine Festival Taiko Drummers
Tα taiko στον 21ο αιώνα…
Αντλώντας έμπνευση από την επιτυχημένη παγκόσμια πορεία των Za Ondekoza και των Kodo, σχηματίστηκε, μέσα σε λίγες δεκαετίες, ένας τεράστιος αριθμός συγκροτημάτων taiko τόσο στην Ιαπωνία όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδίως στη Β. Αμερική, ενώ άνθηση των taiko παρατηρείται επίσης και στην Ευρώπη, την Αυστραλία και τη Ν. Αμερική. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο που θα συνεχίσει και τον 21ο αι. Γιατί συμβαίνει αυτό; Οι λόγοι είναι πολλοί. Κάποιοι ελκύονται από την όμορφη αυτή ιαπωνική τέχνη και επειδή σέβονται γενικότερα τον ιαπωνικό πολιτισμό. Κάποιους τους συναρπάζει ο δυναμικός ήχος των taiko, ο οποίος πραγματικά δεν έχει όμοιό του, σε σχέση με τα υπόλοιπα κρουστά. Για άλλους πάλι είναι μια μορφή άσκησης ώστε να διατηρήσουν καλά επίπεδα υγείας. Πέρα από όλα αυτά όμως, υπάρχει σίγουρα ένας κοινός παρονομαστής που αιτιολογεί την έλξη που ασκούν τα taiko κι αυτός δεν είναι άλλος από την απλότητα. Απλά χτυπάς μια επιφάνεια με δύο ξυλάκια και παράγεται ήχος. Ο καθένας, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας ή εθνικότητας, μπορεί να απολαύσει την απλή και ειλικρινή απόκριση του taiko. Το υπέροχο είναι ότι υπάρχουν συγκροτήματα taiko που συμπεριλαμβάνουν ανθρώπους με προβλήματα ακοής, καθώς μπορούν να παίξουν κανονικά σε ομάδα επειδή αντιλαμβάνονται τις δονήσεις που παράγουν οι υπόλοιποι, χάρη στη μαγική δύναμη των taiko!
Tα taiko είναι ο χτύπος της καρδιάς της Ιαπωνίας, ο οποίος αναζωογονεί τις ψυχές των Ιαπώνων καθόλη τη διάρκεια της μακράς ιστορίας της χώρας. Πλέον, έχει αναδειχθεί σε μια παγκόσμια μουσική γλώσσα που φέρνει κοντά τους λαούς του κόσμου. Ένα μουσικό όργανο με απεριόριστες δυνατότητες όπως φαίνεται εξάλλου κι από το γεγονός ότι το στυλ kumi-daiko εφερεύθηκε και αναπτύχθηκε σε σχετικά σύντομες χρονικές περιόδους. Παραδοσιακό και ταυτόχρονα σύγχρονο το taiko και η μουσική του εξακολουθούν να εξελίσσονται στην αυγή του 21ου αι.!